Son yıllarda ekonomi çevrelerinin bazı şeyleri anlamakta ve anlatmakta güçlük çektiğini herkes biliyor. Her yönüyle yüksek(!) okur-yazarlık oranına sahip ülkemizde, siyasi ve ekonomik bilgimiz tartışılamaz. Ancak her konuda olduğu gibi bakış açılarındaki farklılıkları kullandığımız yorumlama sistemimizde de bazen temel soruları yanıtlamakta güçlük çekiyoruz. 2021 yılı sonunda dolardaki yükselişin getirdiği enflasyon geçişlerini anlayabilsek de 2022 yılı boyunca dolar/TL kurundaki sınırlı hareketlere rağmen fiyatlardaki yükselişi nasıl yorumlamamız gerektiğinin ortasında kaldık. 2023. Bu yüzden uzmanları dinliyoruz.
2021’de birkaç ayda 8 liradan 18 liraya yükselen dolar, enflasyon geçişkenliğiyle fiyatlamalarda büyük etki yaptı. Ardından KKM’nin sakinleştirici etkisi döviz kurlarına da yansıdı. Merkez Bankası da liralaştırmada kararlılığını gösterdi.
Bunun enflasyona çare bulması beklenirken, fiyatlardaki yükseliş vites küçülterek ilerlemeye devam edince kafalar karıştı.
“Fiyatlar Neden Dolardan Daha Fazla Artıyor?” Mahfi Eğilmez de başlıkla konuya açıklık getirdi.
Ünlü iktisatçı Mahfi Eğilmez, bilimsel araştırmadaki neden-sonuç ilişkisine atıfta bulunarak, bu ilişkinin Türkiye’de kurulması sorunundan yola çıktı.
İki örnekle sebep-sonuç ilişkisi kuran Eğilmez, ‘faiz neden, enflasyon sonuç’ tezinden hareketle bilimsel olarak tam tersi bir ilişki kurulması gerektiğini belirtti. ‘Enflasyon olmayınca faizler birdenbire artmaz’ vurgusuyla başladı ve bunun ilk örneklerinden biri de apartman aidatları oldu.
Apartman veya bina ücretlerindeki artışın oturanlarda rahatsızlık yarattığını ve neden-sonuç ilişkisindeki sorunun yanlış denklem kurmak olduğunu söyledi.
Ev sakinlerinin site yönetimini ‘sebep’, aidatlardaki artışı ‘sonuç’ olarak gördüklerini ancak asıl sebebin ‘minimum fiyat artışı’ olduğunu ve bu vesileyle tüm fiyatların artması olduğunu anlattı. ve sonuç, aidatların artmasıdır.
Güvenlik ve temizlik personeli fiyatları, elektrik faturaları, temizlik veya çevre düzenleme ekipmanları fiyatlarındaki artışlar gibi kalemler olurken, bunlardaki artış aidatlara yansıdı. Bütün bunların birinci sebebini enflasyon olarak açıkladı.
Piyasaları da örnek veren Eğilmez, enflasyondaki yükselişle piyasaların da mücadele ettiğine değindi.
Birçok kişinin 6 ay önce dolar kurunda 18,5 seviyesinden, cari dönemde ise 19,2 seviyesinden başladığını ancak kurdaki tek haneli artışın piyasa etiketlerinde çift haneli olarak yandığından şikayetçi olduğunu söyledi. .
Yine fiyat ve fatura gibi sabit maliyetlerden yola çıkan Eğilmez, piyasaların stok yönetimi için de fiyat güncellemesi olduğunu açıklayarak, kur üzerindeki baskıyı sözlerine ekledi:
Ellerindeki malları eski fiyatından satarlarsa, tükenen mallar yerine daha yüksek değerde yenilerini alacakları için israf ederler. Bu nedenle geleceğin artacağını düşünerek olduğundan daha değerli bir fiyata satmaya çalışırlar.
Kısacası sebepler kategorisine piyasalar veya emlak idareleri yerine enflasyon ve ekonomiyi koyan eski Hazine Müsteşarı, sonuçlar yerine piyasa etiketleri ve aidatları getirdi.
